Y Kuşağının Girişimcilikle Sınavı

Son yıllarda kuşaklar üzerine yapılan araştırmalar çoğaldı. Eğitimcilerden pazarlamacılara, antropologlardan siyasilere kadar herkes, kuşakları;  kuşaklar arası davranış farklılıklarını anlamaya çalışıyor.

Literatürde farklı kuşak incelemeleri olmakla birlikte, 1946-1964 arası doğumlulardan oluşan Baby Boomer(Bebek Patlaması) kuşağı, 1965-1979 arası doğumlulardan oluşan X kuşağı, 1980-1999 arası doğumlulardan oluşan Y kuşağı ve 2000 sonrası doğumlulardan oluşan Z kuşağı sınıflandırması, en bilindik ve en çok kabul gören kuşak sınıflandırmasıdır. Baby Boomer kuşağı; sadakatli, kanaatkâr, muhafazakâr ve teknoloji ile arası çok iyi olmayan özellikleri ile bilinirken, X kuşağı; otoriteye saygılı, toplumsal sorunlara duyarlı, teknoloji ile ilişkisi zorunluluklar paralelinde olan ve yine kanaatkâr yapılarıyla bilinmektedir. Teknoloji ile arası iyi olan Y kuşağı; sadakat duygusundan uzaklaşmaya başlarken, eğlenceyi, kazanmayı öne çıkararak bireyci davranışlar sergiler. Z kuşağı ise tam anlamıyla internet kuşağıdır. Z kuşağı; bilgisayarsız, mp3 çalarsız anılamazken, doğuştan da tüketicidirler.

Günümüzde teknoloji ve iletişimin gelişimi, ister istemez DNA’larımıza da işliyor. Hızla değişen dünya, bu değişime ayak uyduran, uydurmaya çalışan ve yetişemeyenleri ayırarak, birbirleri arasında uçurumlar yaratan kuşaklar doğuruyor. Dijital doğanlar ve dijital göçmenler de bu hızlı akımın doğurduğu farklılıkların anlamlaştırılmaya çalışıldığı ve temel hatlarla ifade edilmeye çalışıldığı bir diğer kuşak sınırlandırması. Dijital göçmenlerin son kuşağı olan Y kuşağı da (önemli bir çoğunluğunun taşıdığı özellikler nedeni ile dijital yerli içerisinde de kabul görür), kuşak araştırmalarının en rağbet göreni. Doğaldır; artık yavaş yavaş liderlik koltuklarına oturmaya başlayan; 80 doğumlular ile 95 doğumlular arasındakilerden oluşan bu kuşak, 2025 itibariyle çalışan kuşağın %75’ini oluşturacak.

Dünyaca ünlü iletişim network’ü Edelman, 2010 yılında Y Kuşağı üzerine gerçekleştirdiği “8095®” adlı bir araştırmasını geçenlerde güncelledi. Geliştirilen araştırmada bu sefer Türkiye de yer alıyor. Araştırmadan Y kuşağının en büyük hedefi olarak, “tutkuları ile örtüşen bir iş yapmak” sonucu çıkmış. İçinde bulunduğum kuşak olarak ben de gönül rahatlığıyla oyumu bu seçeneğe verebilirim. Çalışmak demişken, araştırmanın en öne çıkan sonuçlarından birini daha vereyim; Y kuşağı için hayattaki en büyük amaç, %48 ile kendi işini yapmak. Bingo! Y kuşağı girişimci…

Anlık heyecanla mutluluğumu paylaştıktan sonra bu veriyi biraz daha doğru ifade etmekte fayda var; Y kuşağı girişimci ruhlu! Bu noktada Y kuşağının bazı karakteristik özelliklerine bakmak, girişimci ruhlarını da anlamlaştırmayı kolaylaştıracaktır.

Y kuşağı, bireyci, narsist yapıdadır. Eğlenceyi ve kazanmayı severler. Çalışmaktan çok hoşlanmazlar; maymun iştahlı oldukları söylenebilir ve bu maymun iştahlılığı çalışma hayatlarına da yansıtırlar. Eğlence ve kazanma sevdalarının da gösterdiği üzere tüketimi severler ve hızlı tüketirler. Ama aynı zamanda yaratıcılardır da. Hayal kurmayı ve hayalleri peşinde gitmeyi severler. Bu nedenle doğru yönlendirilen Y kuşağı içerisinden çok iyi işler çıkartabilirsiniz. Hedefleri de hep büyüktür. İş hayatına ilk atıldığı an, işe nereden başlarsa başlasın zihinlerinin en temelinde CEO olmak, patron olmak hayali yatar. Hızla atlanan kariyer basamaklarını severler hatta bu konuda biraz da sabırsızlardır. Dolayısıyla iş değişme davranışı Y’lerde sıklıkla görülür. Baby Boomer kuşağı işten ayrılmanın ne kadar saçma bir eylem olacağını düşünüp, X kuşağı da gereklilik halinde yapılması gereken bir eylem olarak görürken, Y kuşağı için iş değiştirmek yaşamın bir parçasıdır. 

Girişimciliğin özüne baktığınızda, Y kuşağının birçok özelliği ile örtüştüğünü görürsünüz. Girişimci olmak; hayal kurmayı gerektirir, yaratıcı olmayı, özgür bir ruha sahip olmayı gerektirir. Risk alabilen olmalıdır girişimci, iş birliğine yatkın, etkileşimli, çok yönlü, kararlı ve sosyal olabilmelidir. Tipik bir Y gibi yani!

Peki, Y kuşağı en büyük amacı olan kendi işini yapmak amacında ne kadar gerçekçi? Ya da kaçı?

Üniversite yıllarımda, hocamız 100 kişilik anfide okulu bitirince kaçınız kendi işini yapmak istiyor diye sorduğunda, sınıfın tamamı Y kuşağı olan 100 kişiden sadece 2 el kalkmıştı. Henüz bu hayallerini gerçekleştirmek için çok erken olduğunu düşünüyor olmalıydı sınıf. Çünkü kantin sohbetlerinde hepimizin bir iş fikri hep vardı! Ama birçoğumuzun iş fikri, sayısal lotodan çıkacak büyük ikramiyeye, yılbaşında vuracak milli piyangoya bağlıydı. Hayallerimizdeki girişimcilik, yüksek sermaye gerektiriyordu çünkü. Tabi, çalışmayı da çok sevmediğimiz için, kısa yoldan elde edilecek sermayenin lezzeti de başkaydı.

Aslında bu biraz da Baby Boomer olan ebeveynlerimizin suçuydu. Üniversite yıllarında, lise sıralarındayken çalışmak ayıptı bizde mesela. İhtiyacı olan, hatta muhtaç olan ancak o yaşlarda çalışabilirdi. Biz sadece okumalıydık! Tahsilimizi laikiyle tamamlamak yeterdi; onlar bize bakar, bizi kollardı. Karne ile ekmek alan, yağ kuyruklarında bekleyenler olarak kendi yaşadıkları sıkıntıları bize yaşatmama isteğiydi belki onlara bunu düşündüren, yani bize olan büyük sevgileriydi. Ama sonuçları kötü oldu. 22 yaşına kadar çalışma hayatından bi’haber olarak büyüyen kuşak olduk. İlk işimizi elde ettiğimizde sudan çıkmış balığa döndük. Çalışmayı çok sevemeyişimizde bundan oldu sanırım. Sonuçta, doktor, avukat, öğretmen olmamız hayali ile büyütülen bizler, sınırları keskin olmayan bir yaşam hayalimiz ile gerek gelirsel, gerekse yaşamsal standartlara sahip bu mesleklere karşı koyduk.

Aslında varmak istediğim yer, Y kuşağı olarak girişimcilik hayalimizin gerçek girişimci ruh ile ne denli uyuştuğu. Gerçekten bir fayda yaratıp, üretip, hizmet sunup bunun hazzını yaşamak mı istiyoruz, yoksa belirli saatlere sıkıştırılmış mesailere, birilerinden emir alıyor olmaktan gocunmamıza, tüketim sevdamıza bizi çok daha yaklaştıracak yüksek kazançlara kestirme yol olarak mı görüyoruz girişimciliği. 2025 itibariyle çalışan kesimin %75’ini oluşturacağız biz. Dolayısıyla hepimizin hatta en büyük amacı olan %48’imizin bile girişimci olabilmesi hayalden öte değil. Bu yüzden girişimcilik hayalimizi sakin bir kafa ile değerlendirmemiz lazım. Birçoğumuzun bu hayali uğrunda bolca hayal kırıklıkları yaşayacağı aşikâr; kim bilir, belki de felaketler! Onlardan olmamanın en önemli yolu da “girişimci” olma hayalimizin ne kadar gerçekçi olduğunu anlayabilmekten geçiyor. Bu noktada öncelikle deneyim büyük önem taşıyor. Başarılı girişimci öykülerini okuyun; genellikle sancılı bir dönem ile başladığını göreceksiniz. Ağır şartlarda hatırı sayılır bir süre çalışanlar, yıllarca çalışma hayatında önemli pozisyonlarda görev alanlar bu hikâyelere imza atmış. Kısa yoldan elde edilen sermaye ile batan işler, kararan hayatlar hikâyelerine ise çok daha kolay ulaşırsınız. Onlara da bir göz atın!

Teoride harika görünen şeyler, pratikte büyük hayal kırıklıkları yaratabilir. Bu yüzden öncelikle hayalimizi doğru konumlandırmalı ve bizi bu hayalde başarılı kılacağını düşündüğümüz işlerde çalışmaya bakmalıyız. Bizleri tutkularımız ile buluşturacak yer her zaman kendi işimiz olmayabilir. Bunu da ancak deneyimleyerek anlayabiliriz. O yüzden, acele etmenin anlamı yok. Kuşkusuz Y kuşağı olarak bizden çok iyi girişimci olur ama çok da iyi çalışan olabiliriz. Herkesin bizi anlamaya çalıştığı bugün, önce biz kendimizi anlayalım!

***

Edit: Sosyal Medya TV adlı programında Y Kuşağı üzerine yaptıkları sohbet ardından, kendisiyle paylaştığım bu yazı üzerine çok kıymetli geri dönüşü olduğu Serdar Kuzuloğlu’nun. Kendi izniyle de buraya düşüyorum: 

Güzel bir derleme olmuş.

Ben de Y kuşağındaki kendi işini yapma dürtüsünün beyan ettiklerinden farklı olarak mevcut bir düzen içine girmeme eğilimi; hatta daha da ötesinde çalışmamaya yönelik bir bilinçaltı beklentiden beslendiğini düşünüyorum. Yani bildiğimiz bir önceki kuşağın girişimcilik anlayışı ile çok farklılar. Dertleri iş yapmak değil, para kazanmak. Para kazanma beklentisinin altında da işini geliştirmek değil, keyifli bir -şahsi- hayat yaşamak var.

Herkesin bu kafada olduğu kuşaktaki sorun çalışmayı gerçekten isteyen kimsenin kalmaması. Yani fikri ve hayali olan bir sürü kişi var, yapacak yok. Bulunsa bile iki gün sonra sıkılıp başka bir yere gidiyor ya da kendi işini yapıyor.

Ciddi bir açmaz var ortada anlayacağınız.